رپ فارسی : به شکلی از موسیقی رپ گفته میشود که به زبان فارسی خوانده میشود. این سبک موسیقی اگر چه عمدتاً متأثر از سبک رپ آمریکایی است، اما تمام ویژگیهای آن را ندارد و برخی خصوصیات آن در رپ آمریکا وجود ندارد. رپ فارسی در اواخر دههٔ ۱۳۷۰ خورشیدی در ایران شکل گرفته و خوانندههای زیادی به طور زیر زمینیو غیر مجاز در این سبک فعال هستند. در ایران رپکن ها در اوایل رپ برای اعتراض به مشگلات اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی استفاده می کردند که با گذر زمان رپ پیشرفت کرد و از حالت اعتراضی در آمد.
اصولاً رپ از کجا شکل گرفته است ؟
RAP مخفف عبارات گوناگونی از قبیل Rhythmic American Poetry"، "Rhythm and Poetry"، Rhythmically Applied Poetry"، "Rhythmically Associated Poetry"" می باشد.
در تمامی این تعابیر دو لغت Rhythm به معنای وزن و قافیه، و Poetry به معنای شعر دیده میشود. در واقع رپ خوانی عبارتست از سخنرانی سریع و آهنگین. این سخن رانی میتواند با یا بدون ضربت موسیقی (beat) دنبال شود.با نگاه سبک شناسانه، رپ یعنی ترکیبی تیره از گفتار، نثر، نظم و ترانه.Rap سبکی از موسیقی با کلام امروزی است که در آن خواننده عبارات و کلمات - موزون - را بصورت ریتمیک به همراه موسیقی ساده ای بیان می کند. یک خواننده رپ ممکن است آنچنان مهارتی در خواندن ریتمیک داشته باشد که حتی بدون نیاز به موسیقی زمینه بتوان احساس اجرای موسیقی را به شنونده منتقل کند." رپ یک نوع طرز گویش و خوانندگی است که توسط سیاهپوستان امریکایی برای مبارزه با تبعیض نژادی ابداع شد. از بزرگترین خوانندگان آن میتوان به توپاک و امینم و کانیه وست اشاره کرد. رپ ابتدا به زبان انگلیسی و بعد آلمانی فرانسه و فارسی رایج شده هم اکنون خوانندگان رپ فارسی با استفاده از استودیوهای زیرزمینی کار خود را پیش میبرند .گویش رپ و رپ خوانی از رنگین پوست های امریکایی جان گرفته و به دلیل مبارزه با تبعیض نپادی صورت گرفته و هم اکنون بر لب و دهان رپرهای این نسل می چرخد.کار رپرهای ایرانی دارای فرق هایی با رپرهای امریکایی و المانی و فرانسوی است.که می توان رپ پرشین را تک در دنیا خواند.این گونه از موسیقی بر گونههای دیگر موسیقی نیز تاثیراتی داشته است."ضرب میزان این موسیقی در بیشتر موارد 4/4 بوده و ریشه آن به سبکهای موسیقی ای چون Soul و Funk باز می گردد که تکیه بر تکرار تم برای مدت طولانی دارند." "جیمز براون (James Brown) از جمله خواننده های بزرگ سبک Soul در دهه های 60 و 70 بود که در مواردی میان کارهای خود اقدام به صحبت کردن ریتمیک می نمود. با نگاهی به کارهای او به شباهت های زیاد میان موسیقی رپ و روشهایی که او برای خواند ترانه اختیار می کرد، پی خواهیم برد." مواردی که در بالا مطرح شد، قسمتهایی از تعاریف ویکی پدیا برای رپ بود، در وبلاگ گیتاریست از رپ بعنوان یک "سبک موسیقی پاپ" یاد شده است.
نفوذ رپ در فرهنگ کشورها
خوب یا بد باید پذیرفت که این سبک از موسیقی (نا گفته نماند که هرچه سبک کاری محافل هنری به سبکهای کلاسیک نزدیکتر می شود، تمایل کمتری در استفاده از لغت موسیقی برای رپ بوجود می آید) که مخلوق جوانان سیاه پوست آمریکایی است، آنچنان نفوذی در میان جوانان دنیا داشته که حتی توانسته از مرزهای فرهنگی کشور ما را نیز عبور کند و جایگاهی را برای خود در این گستره فرهنگ و تمدن پیدا نماید. امروزه شما به راحتی می توانید شاهد اجرای این نوع از موسیقی به زبان فارسی آنهم از شبکه های رسمی رادیو و تلویزیون ایران باشید. این موضوع نشان دهنده آن است که مسئولین فرهنگی کشور خواسته یا ناخواسته در حال ترویج رپ هستند و یا به دلیل نفوذ رسانه ها و .... عملآ امکان جلوگیری از ترویج آن وجود ندارد و رسانه های ما مجبور هستند به این نیاز پاسخ دهند. (دقت کنید راجع به مثبت یا منفی بودن این سبک از موسیقی بحث نمیکنیم.
آیا رپ موسیقی است؟
اگر شاخص های اصلی هر قطعه موسیقی را طبق عادت، ملودی، هارمونی و ریتم در نظر بگیریم، باید بسیار ملاحظه کار - به سمت رپ - باشیم که آنرا را نوعی از موسیقی بنامیم. چرا که به غیر از مشخصه ریتمیک، رپ در ارائه ملودی و خصوصآ هارمونی نقطه ضعف های بسیاری دارد.
موضوع هارمونی را کنار بگذارید چرا که این شاخص در رپ فرسنگاها از آنچه ما آنرا هارمونی می نامیم بدور است. بیایید خیلی ساده یکی از نغمه های محلی یا آشنای قدیمی ایرانی را زمزمه کنید و آنرا با یک قطعه رپ بدون موسیقی مقایسه کنید. به وضوح به تفاوت بسیار زیادی میان ملودی های آنها پی خواهید برد، ملودی رپ فراز و نشیب ندار، در طول اجرا Climax خاصی در آن مشاهده نمی شود، معمولآ حول و حوش خط صاف با حاشیه کوتاه حرکت می کند و ...، می بینید که حتی در زمینه ارائه ملودی، رپ نمی تواند مصادق تعاریف جاری ما از ملودی در موسیقی باشد. بنابراین بنظر می رسد اگر بخواهیم رپ را در زمره انواع سبکهای موسیقی قلمداد کنیم باید بسیار سخاوتمندانه به تحلیل شاخص های موسیقی در رپ بپردازیم و یا اصلآ نسبت به تعریف مجدد شاخصهای ملودی و هارمونی به گونه ای که رپ در آن بگنجد، اقدام کنیم.
تاریخچه رپ
تاریخچه مختصری از رپموسیقی رپ در دههٔ ۱۹۸۰ میلادی و از میان موسیقی سیاه پوستان فقیر متولد شد که در واقع یک نوع موسیقی اعتراضآمیز خیابانی است با ساختاری پوپولیستی و مانند خیلی از سبکهای دیگر موسیقی غربی، این سبک نیز با چندین سال تاخیر، به ایران راه پیدا کرد . شاید بتوان دلیل این تاخیر را کالبد کلاسیک موسیقی ایرانی و یا مناسب نبودن فضای آن روزهای جامعه , برای پذیرش رپ دانست. این موسیقی از پیش پا افتاده ترین , سهل ترین و خیابانی ترین کلمات استفاده میکند، بدون این که از حیث ادبی بتوان این نوع استفاده را نقد کرد . در نوشتن متن ترانههای رپ ، هیچ الزامی برای رعایت قوانین ادبی وجود ندارد.[۱] موسیقی رپ به موضوعاتی از جمله: اختلاف طبقاتی، ریاکاری، دعواهای خیابانی، فرهنگ غالب جهانی و البته بحرانهای سیاسی میپردازد و ترانههای آن اگرچه قافیههایی ضعیف دارند و در نگاه بسیاری شعر ناب به حساب نمیآیند، امّا با همین سادگی و بی پیرایگی خود میکوشند معنایی دیگر از زندگی اجتماعی را به ما یادآوری کنند که بعدی از هستی مردم داخل کوچه و خیابان است , به نحوی میتوان گفت فضای سفارشی شدهٔ موسیقی را که پر از قوانین سخت و بزرگ است را خرد میکند تا دم دست عامی ترین افراد جامعه قرار گیرد .[۲] احتمال داده میشود که آهنگ «یک یاری دارم» از بدیع زاده اولین آهنگ رپ ایرانی باشد (با توجه به تنآلیته و ساختار کلامی) . [۳] موسیقی رپ به طور رسمی و مجاز نیز در ایران کار شدهاست، که از آن جمله آهنگهایی که در برنامهٔ تلویزیونی اکسیژن پخش شدند، و نیز آلبومی از شاهکار بینشپژوه به نام اسکناس را میتوان نام برد. در سال ۱۳۸۵ نیز رضا عطاران در تیتراژ چند مجموعهٔ تلویزیونی از جمله متهم گریخت از موسیقی رپ فارسی استفاده کرد. همچنین در تعطیلات نوروزی سال ۱۳۸۶ مجموعهٔ تلویزیونی دیگری به کارگردانی رضا عطاران به نام ترش و شیرین از شبکهٔ سوم سیما پخش شد[۴] که در عنوانبندی آغازین آن، رضا عطاران یک شعر (از نیلوفر لاریپور) را به صورت رپ میخواند و محسن نامجو نیز با آواز وی را همراهی میکرد.[۵] البته باید این را نیز در نظر داشت که عرف کارهایی که در ایران مجاز شناخته میشوند , باید در کالبد ایدههای سیاسی باشد , نه در خدمت جامعه و این خود به نحوی زیر پا گذاشتن , اصل مهم رپ میباشد . در سالهای اخیر به تعداد گروههای بدون مجوز و زیرزمینی رپ در داخل ایران افزوده شدهاست و نیز آهنگهای فارسی تعدادی گروه رپخوان در خارج ایران نیز از طریق اینترنت در ایران منتشر میشود. گروههایی نظیر هیچکس، زدبازی، میلاد نوری، و Emziper باعث شهرت رپ به خصوص در میان نسل نوجوان شدهاست.[۳] از آنجا که اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای توزیع قانونی تولیدات موسیقایی، برای این افراد عملاً امکانپذیر نبودهاست ، و نیز با توجه به فقدان قانونی انتشار الکترونیک و حق کپی رایت آثار , این آهنگها از طریق اینترنت محدود میشوند و اغلب گروههای رپ زیرزمینی آثارشان را از طریق وبگاهها و وبنوشتهای شخصی به گوش شنوندگان میرسانند.[۶] در عرصهٔ موسیقی ایران، میتوان گروههای رپ را به سه دسته تقسیم کرد:[۷]
شیوههای خوانش رپ
۱- گروههای رپی که جنبههای خشن و مبارزه جویانهٔ سبک گنگستا را جذب کردهاند که میتوان این دسته را «رپ خوانهای خیابانی» نامید . آنها در لابلای زبان کوچه و بازار به دنبال صدای خود میگردند. در این بخش از گروههای تأثیر گذار میتوان هیچکس، زدبازی، پیشرو، تهی و ابلیس را نام برد.
۲- دستهٔ دوّم رپ خوانها، گروه محافظه کارتر و اخلاقیتری را تشکیل میدهند که میکوشند ارزشهای اجتماعی را به ما تذکّر دهند. البته باید این را نیز گفت که تذکر دادن این ارزشها , همانطور که خود رپ موسیقی عمیق و سفارشی ای نیست , زبانی در سطح کوچه و خیابان دارد و بیشتر با نظر مثبت داشتن به خوبیهای قشری به مبارزه با بدیهای قشری میپردازند . برخی از آنها عبارتند از: یاس، امزیپر، هارنیک، تروت اسپیریت و سالومه.
۳- رپ خوانهایی که بر جنبهٔ فراگیری و اقتصادی رپ تکیه کردهاند. آنها معمولاً ترجیح میدهند از جریانهای غالب و موسیقی پاپ سرگرم کننده استفاده کنند. از میان آنها میتوان به شاهکار بینش پژوه و فا تریتوری اشاره کرد.
ابعاد اجتماعی
موسیقی رپ، همان گونه که در خواستگاهش ایجاد شده ، با مفاهیم اجتماعی گرهی سخت خوردهاست. این آمیختگی گاهی ایجاب میکند که گروهها برای بیان زشتیها و تیرگیهای جامعه از کلمات رکیک و خیابانی استفاده کنند . برخی از گروههای رپ ایرانی که تحت نماد ۰۲۱*[1] فعالیت میکنند (مثل هیچکس، Yas، Bibak) از خواندن شعرهای دور از ادب پرهیز میکنند و یا کمتر از این کلمات استفاده میکنند ،در حالی که برخی دیگر (مانند Zed bazi) در تبعیت از رپ غربی، بدون هیچ ابایی، الفاظ دور از ادب را در شعرهایشان به کار میبرند.[۶] در پاییز سال ۱۳۸۵ پس از انتشار فیلم خصوصی زهرا امیرابراهیمی، یک خواننده رپ به نام یاسر (با نام هنری یاس)، با خواندن قطعهای به نام «سیدی رو بشکن» و تشویق شنونده به قطع زنجیرهٔ پخش فیلم خصوصی آن بازیگر تلویزیون، ابعاد اجتماعی موسیقی رپ را بیش از پیش به نمایش گذاشت.[۳] در زمستان سال ۱۳۸۵، سروش لشکری با اسم هنری هیچکس از اولین رپخوانان ایرانی، در ترانهای به نام «وطن پرست» اشارهای به موضوع «انرژی هستهای» که از موضوعات مهم سیاسی وقت بود کردهاست . همچنین در این آلبوم (جنگل آسفالت) ، مهدیار آقاجانی آهنگساز این آلبوم از تلفیق موسیقی سنتی ایرانی با سبک رپ بهره بردهاست و صدای سازهایی مانند عود، تمبک، نی، دف، قانون و آوازهای ایرانی در آن شنیده میشود.[۸] همزمان با طرح مبارزه با بدحجابی در ایران، پخش ترانهای از «ماهور» به نام اتهام که دارای تم انتقادی شدید از برخورد با زنان تحت عنوان طرح مبارزه با بدحجابی بود، باعث شد تا بحث مبارزه با موسیقی رپ شکلی جدی گرفته و چندین سایت مربوط به این سبک موسیقی فیلتر و شماری از اعضای گروههای موسیقی ایرانی موسوم به «زیرزمینی» بازداشت و استودیوهایی که در آن آهنگهای خود را ضبط میکردند توسط نیروی انتظامی پلمپ شد.
نظر منفی گرا ها در مورد رپ ؟
رپ خوان ها را با توجه به نوع خواندن آنها میتوان به 3 دسته تقسیم کرد:
1.گروههای رپی که جنبههای خشن و مبارزه جویانه را جذب کردهاند که میتوان این دسته را «رپ خوانهای خیابانی» نامید. آنها در لابلای زبان کوچه و بازار به دنبال صدای خود میگردند.
2. دسته دوم رپ خوانها، گروه محافظه کارتر و اخلاقیتری را تشکیل میدهند که میکوشند ارزشهای اجتماعی را به جوانان تذکّر دهند.
3. رپ خوانهایی که بر جنبهٔ فراگیری و اقتصادی رپ تکیه کردهاند. آنها معمولاً ترجیح میدهند از جریانهای غالب و موسیقی پاپ سرگرم کننده استفاده کنند و پولی به جیب بزنند.
تقریباً %80 از آهنگ های رپی که در سراسر جهان در لیست 10 آهنگ برتر هستند، خشونت در خود دارد. این آهنگ ها، عمل کتک کاری یا بدتر از آن کشتن یک نفر دیگر را می ستاید. لازم به ذکر نیست که این خواننده ها عادت دارند آهنگ هایشان را با صدایی بلند و ناهنجار بخوانند که واقعاً نمی توانید بفهمید چه می گویند.
طبق تحقیقی که برای بررسی تاثیر ویدئوهای موسیقی رپ بر سلامت فیزیکی و احساسی نوجوانان انجام گرفت، مشخص شد نوجوانانی که زمان بیشتری را صرف تماشای ویدئو کلیپ های سرشار از خشونت و ... آهنگ های رپ می کنند، این رفتارها را بیشتر در زندگی واقعی خود انجام می دهند.
پس از بررسی 522 دختر سیاهپوست بین سنین 14 تا 18 سال از طبقه متوسط تا پایین جامعه، محققان دریافتند که درمقایسه با آنهایی که هیچوقت یا کمتر چنین ویدئو کلیپ هایی تماشا می کنند، نوجوانانی که حداقل 14 ساعت در هفته این ویدئو ها را تماشا می کنند، رفتارهای مخرب بیشتری از خود نشان می دهند. دراین تحقیق یکساله، این افراد اعمال زیر را تجربه کرده اند:
تمایل آسیب رسانی به معلم، سه برابر بیشتر
تمایل به دستگیری، 2.5 برابر بیشتر
تمایل به داشتن شریک جنسی متعدد، دو برابر بیشتر
تمایل به استفاده از موادمخدر، یا نوشیدن مشروبات الکلی، 1.5 برابر بیشتر
و در آخر دیدگاه یکی از بازدید کننده ها نسبت به رپ
تا همین یک سال پیش اصولا از موسیقی رپ متنفر بودم.دلیلش هم به سادگی مربوط میشد به اینکه رپهای خارجی سردردم را شدید میکردند، و رپهای فارسی هم به میمنت اولین آلبومهای رپ فارسی که شنیدم -یعنی آلبومهای قدیمی گروه زدبازی- اصولا حال من را از پدیده ای به نام زندگی -آن هم در کنار مردانی که ممکن است توی کله شان آنچه که این یارو سامان ویلسون و اینها میخواندند بگذرد-، به هم میزد. و اینکه آن دسته از کلام گهربار بازمانده از عقب ماندگی اجتماعیشان را در حد هنر و موسیقی نمیپنداشتم. به همین سادگی.این آقایان شخیص و شهیر، رپ و رپ باز را اینگونه به من معرفی کردند که یک عده آدم عقده ای (حالا علت عقده را البته بیان نمیکردند، شاید هم از بیکاری بوده) دور هم جمع شده اند و ... میگویند تا دق دلیشان را سر جنس مونث با بیان اینکه ما چقدر خوبیم و چقدر توپیم و چقدر قوی هستیم و چقدر به دلایل نامعلومی از شما دخترها سَریم و شما دخترها چقدر بَدید، بَدید، هفت تا بَدید، و ما زورمان به شما میرسه و یه وقت فکر نکنید به شما نیاز داریم و اینها، خالی نموده و خود را از شر این عقده جات مزمن رها سازند!
که در جواب باید بگویم در این دنیا فقط عشق است که از سر نیاز نیست (اضافه مینمایم عشق را با وابستگی اشتباه نگیرید و غر نزنید که اتفاقا آن هم از نیاز است، وقتی میگویم عشق یعنی فقط عشق)خب من رپ فارسی را اینگونه شد که شناختم و حتما حق میدهید که یک علامت سوال گنده به دلیل این همه هو کشیدن و جنگ و جنجال الکی و خود را خفه کردن و قمپز خالی در کردن، در کله اینجانب ایجاد شد که از این رو عطایش را به لقایش بخشیدم و با وجودی که آلبومهای مذکور هنوز در موزیک آرشیوم موجود میباشد، کُلُهُم بیخیالش شدم و همان راک و متال و پاپ خودم را چسبیدم که حداقل علامت سوال و سردرد کمتر می آفریدند.تا اینکه روزی روزگاری پاپ حوصله ام را سر بُرد، راک خسته ام کرد و هارد راک و متال مرا کشید به آنجا که نباید، و در حالی که روی آسمانها معلق بودم، تصمیم گرفتم دختر خوبی باشم و از این به بعد قرصهای ضد افسردگی بخورم تا کارم یک وقت دوباره به آسمانها نکشد!بعد از این پدیده روحانی!!! بود که شروع کردم به گوش دادن آنچه رپ فارسی مینامیدندش از نوعی دیگر!
خب یک چیزهایی مثل بعضی کارهای هیچکس یا همین پیشرو با وجود داشتن مقداری خورده شیشه حالم را بد که نکردند هیچ، یک مدتی هم حالم را سر جایش آوردند و به من شهامت عوض شدن دادند.بعد هم که یاس را پیدا کردم و با وجود اینکه اوایل اصلا حوصله شو نداشتم، اما بعد یه مدتی جای خودشو به عنوان بهترین رپ خوان فارسی در دلم پیدا کرد، چون فکر میکنم کارهاش ارزشِ بیشتر از یک بار گوش دادن رو داشتند!
هیچکس و پیشرو و برخی از دیگران رو هم بخاطر همین یکخورده هیجان بی ضرری که میدهند هنوز قبول دارم، مخصوصا هیچکس با آن صدای خط خطیش که سه عامل مریضی، کسلی، و افسردگی، را گاهاً از یاد آدم میبرد. (البته با یک خورده چشم پوشی از بعضی آهنگهای نامربوطشان!)
خلاصه این شد که رپ فارسی را هم بخاطر سبک هیجانی و افسردگی زدایش دوست دارم به استثنای رپ های جنسی شان که مثلا میخواهند با بیل و چکش توی کله ملت نوجوان و جوان دختر و پسر، جنس زن را فرودست و جنس مرد را فرادست جلوه دهند!
آخه یکی نیست به اینها بگه پسرم پدران و پدربزرگان محترمت هزاران سال تلاششون رو برای القای این عقب ماندگی ذهنی در مردم انجام دادند و تا حدودی هم موفق شدند، اما نتیجه برای توی نادان چی شد؟ راضی هستی الان؟ تو که وقتی فحشهای آبدار خواهر و مادر میشنوی تا بناگوشت سرخ میشود و یک جایت بدجوری میسوزد، نمیفهمی که این نوع طرز فکر مربوط به همین عقب ماندگیهای ذهنی آن دسته از پدربزرگانت هست که بعد هم خودشان قتلهای ناموسی راه می انداختند تا آتش آنجایشان را فرو بنشانند؟
محض رضای عمه ات یکخورده آپ تو دیت فکر کن. بس نیست این بازیهای مسخره؟
اگر زن آن است که میخواهید القا کنید که مامان جانتان هم زن میباشد و باید چنان باشد که میفرمایید، و اگر مامان جان شما و خواهر شما آنگونه که بعضی هایتان سعی میکنید بیندیشید تنها زنان معصوم در عالمند، خب فکر نمیکنی وقت آن رسیده که بفهمی بقیه زنهای عالم هم مادرن و خواهران آن دیگری میشوند؟!قسمت اخیر را به گل پسرهای غیور! ایرانی گفتم، در مورد ناغیوران داخلی و گل پسرهای اجنبی هم باید بگویم آن دسته شان که اینگونه می اندیشند احتمالا مشکلشان از جای دیگری میباشد که نیاز به تحلیل های روانشناختی و غیره دارد، آن دسته هم که اینگونه نمی اندیشند دمشان گرم که تنها مردان موجود در عالم همانها هستند
- تاریخ نشر : شنبه / ۲۹ خرداد ۱۳۹۵